Dijital Mirasın Hukuki Niteliği ve Türk Hukukundaki Yargı Yaklaşımı

⚖️ Dijital Mirasın Hukuki Niteliği ve Türk Hukukundaki Yargı Yaklaşımı

Teknolojinin hayatın her alanına nüfuz etmesiyle birlikte, bireylerin dijital ortamda oluşturduğu varlıklar da artık klasik “malvarlığı” kavramının bir parçası haline gelmiştir.

Bugün birçok kişi; sosyal medya hesapları, e-posta adresleri, bulut depolama alanları, dijital abonelikler, kripto para cüzdanları ve NFT’ler gibi çeşitli dijital varlıklara sahiptir.

Bu durum, kişinin vefatıyla birlikte bu varlıkların kimde kalacağı, kimin erişebileceği ve hukuken nasıl değerlendirileceği sorularını gündeme getirmiştir. İşte bu yeni kavram, “dijital miras” olarak adlandırılmaktadır.

1. Dijital Miras Nedir?

Dijital miras, bireyin ölümünden sonra dijital ortamda sahip olduğu ekonomik veya manevi değere sahip tüm dijital varlıkların mirasçılara geçmesini ifade eder.

Bu kapsamda dijital miras;

• sosyal medya hesapları (Instagram, X, Facebook, LinkedIn, TikTok vb.),
• e-posta ve bulut depolama sistemleri (iCloud, Gmail, Google Drive, Dropbox),
• dijital abonelikler, e-ticaret ve banka hesapları,
• kripto para cüzdanları ve NFT varlıkları,
• dijital fotoğraf, video ve belgeler
• gibi unsurları kapsar.

Dijital varlıklar günümüzde hem ekonomik hem de manevi değer taşıdığı için, bunların da klasik malvarlığı unsurları gibi miras hukukunun koruması altına alınması gerektiği görüşü güç kazanmaktadır.

2. Türk Hukukunda Dijital Mirasın Yeri

Türk Medeni Kanunu’nda dijital mirasa dair açık bir düzenleme yer almamaktadır. Ancak TMK m. 599/2 hükmü, “mirasçılar, mirasbırakanın aynî haklarını, alacaklarını ve diğer malvarlığı haklarını doğrudan doğruya kazanırlar” diyerek geniş bir tanım yapmıştır.

Bu hüküm, dijital ortamda yer alan malvarlığı değerlerinin de terekeye dahil edilmesine engel teşkil etmez.

Ayrıca TMK m. 1 uyarınca, kanunda hüküm bulunmayan hâllerde hâkim, örf ve adet hukukuna göre; bu da yoksa “kendisi kanun koyucu olsaydı nasıl bir kural koyacak idiyse” ona göre karar verir.

Dolayısıyla hâkimin, yasal boşluk karşısında dijital varlıkları da mirasın bir parçası olarak değerlendirmesi mümkündür.

3. Dijital Miras Konusundaki İlk Emsal Karar: Antalya BAM 6. Hukuk Dairesi, 13.11.2020, 2020/1149 E. – 2020/905 K.

Türk hukukunda dijital miras kavramını doğrudan ele alan ve emsal teşkil eden ilk karar, Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi’nin 13.11.2020 tarihli kararıdır.

📌 Olayın Özeti:

Murisin ölümü sonrası eşi, murisin Apple marka cep telefonu ve iCloud hesabında yer alan fotoğraf, video, belge ve e-ticaret hesaplarına erişim talep etmiştir.

Apple firması, erişimin yalnızca mahkeme kararıyla mümkün olabileceğini belirtmiş; davacı ise bu hesabın terekenin aktifinde kabul edilmesini talep etmiştir.

⚖️ İlk Derece Mahkemesi:

Denizli 4. Sulh Hukuk Mahkemesi, talebi reddetmiş ve iCloud hesabına erişimin “özel hayatın gizliliğini ihlal” edeceğini ileri sürmüştür.

⚖️ Antalya BAM’ın Kararı:

Antalya Bölge Adliye Mahkemesi, kararı kaldırmış ve şu hususları açıkça vurgulamıştır:

• Dijitalleşen dünyada dijital malvarlığı ve dijital miras artık inkâr edilemez bir gerçekliktir.
• Bu konuda Türk hukukunda açık bir düzenleme bulunmasa da, TMK m. 599 ve TMK m. 1 hükümleri birlikte yorumlanarak dijital varlıkların terekeye dahil edilmesi mümkündür.
• Murisin e-posta hesabı, sosyal medya hesapları ve dijital cüzdanları maddi değer ifade ediyorsa bunlar da terekeye dahil edilmelidir.
• Kişinin ölümünden sonra, kişilik hakları sona erdiğinden, “özel hayatın gizliliği” gerekçesiyle mirasçıların dijital hesaplara erişiminin engellenmesi hukuka uygun değildir.

Mahkeme, bu gerekçelerle dijital varlıkların da mirasın bir parçası olduğuna karar vererek, dijital mirasın Türk hukukunda tanınmasına öncülük etmiştir.

Bu kararla birlikte Türk yargısı, dijital varlıkları miras hukukunun koruma alanına dahil etmiş; dijital hesapların da tereke kapsamında değerlendirilebileceğini kabul etmiştir.

4. Yabancı Hukukta Dijital Miras Uygulamaları

Birçok ülke dijital mirası açıkça düzenlemiştir:

• Almanya: 2018 tarihli Federal Mahkeme (BGH) kararıyla, Facebook hesabının mirasçılara devri kabul edilmiştir.
• ABD: 2015 tarihli RUFADAA (Revised Uniform Fiduciary Access to Digital Assets Act) yasasıyla dijital varlıklara erişim usulleri düzenlenmiştir.
• Estonya: Dijital mirası yasal olarak tanımlayan Avrupa’daki ilk ülkedir.
• Fransa ve İsviçre’de de benzer yargı kararlarıyla dijital hesapların mirasçılara devri kabul edilmektedir.

5. Dijital Mirasın Hukuki Nitelendirilmesi

Dijital varlıklar iki yönlü değerlendirilebilir:

• Maddi nitelikli dijital varlıklar: Kripto paralar, çevrimiçi hesap bakiyeleri, NFT’ler gibi ekonomik değeri olan varlıklardır. Bunlar klasik malvarlığı gibi mirasçılara geçer.
• Manevi nitelikli dijital varlıklar: Fotoğraflar, kişisel mesajlar, özel yazışmalar gibi kişilikle sıkı sıkıya bağlı içeriklerdir. Bunların devri, kişilik hakları ile dengeli biçimde değerlendirilmelidir.

Bu ayrım, ileride yapılacak yasal düzenlemelerde dijital mirasın kapsamını belirleyecektir.

6. Sonuç ve Değerlendirme

Antalya BAM kararıyla birlikte Türk hukukunda dijital miras kavramı fiilen kabul edilmiştir.

Artık dijital varlıklar, klasik malvarlığı değerleri gibi mirasın bir unsuru olarak değerlendirilebilmektedir.

Bununla birlikte, veri gizliliği, platform politikaları (örneğin Apple, Meta, Google gibi), kişisel verilerin korunması gibi konularda yasal belirsizlikler halen sürmektedir.

Bu nedenle dijital mirasın açık ve kapsamlı biçimde yasal düzenlemelere kavuşturulması, hem miras hakkının hem de kişisel verilerin korunması açısından zorunludur.

EFRA Hukuk Olarak Görüşümüz

EFRA Hukuk olarak, dijitalleşen dünyanın doğurduğu yeni hukuki alanları yakından takip ediyor; müvekkillerimizin dijital varlıklarının korunması, yönetilmesi ve miras yoluyla devri konusunda danışmanlık hizmeti sunuyoruz.

Dijital çağın getirdiği yeniliklere uyum sağlayan modern bir hukuk anlayışıyla, bireylerin dijital miras haklarını koruma konusunda farkındalık yaratmayı ve uygulamaya yön vermeyi amaçlıyoruz.