İş Yerinde Mobing

Mobbing Nedir? İşyerinde Psikolojik Tacize Karşı İşçinin Hakları

Mobbing Kavramının Tanımı

Mobbing, işyerinde bir veya birden fazla kişi tarafından belirli bir çalışana yönelik olarak sistematik biçimde uygulanan psikolojik baskı, dışlama, küçük düşürme, yıldırma ve itibarsızlaştırma davranışlarıdır. Bu tür eylemler genellikle işçiyi işten ayrılmaya zorlamak, pasifize etmek veya verimini düşürmek amacıyla yapılır.

Türk hukukunda mobbing doğrudan tanımlanmamış olsa da, Yargıtay içtihatları ve İş Kanunu hükümleri ile işçinin korunması sağlanmaktadır. Yargıtay kararlarına göre mobbing; “bir kimsenin işyerinde kasıtlı ve sistematik biçimde dışlanması, değersizleştirilmesi ve yıldırılması” şeklinde değerlendirilmiştir.

Mobbing Davranışlarının Belirtileri

Mobbingin anlaşılabilmesi için işyerinde sergilenen davranışların sistematik, kasıtlı ve süreklilik arz etmesi gerekir. Aşağıdaki davranışlar mobbing kapsamında değerlendirilebilir:

• Çalışanın sürekli ve haksız eleştirilmesi
• Başarılarının görmezden gelinmesi, hatalarının abartılması
• Sosyal ortamlardan dışlanması, toplantılara çağırılmaması
• Görev ve yetkilerinin azaltılması veya anlamsız işler verilmesi
• Aşırı iş yükü verilerek baskı oluşturulması
• Küçük düşürücü sözler, hakaret, alay veya ima yoluyla aşağılanması
• Fiziksel veya psikolojik olarak izole edilmesi

Bu davranışların tesadüfi veya tek seferlik olmaması, belirli bir süreklilik göstermesi gerekir.

Mobbinge Uğrayan İşçinin Hakları

1. İş Sözleşmesini Haklı Nedenle Feshetme Hakkı

İş Kanunu’nun 24. maddesi, işçiye işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları halinde iş sözleşmesini derhal feshetme hakkı tanır. Mobbing de bu kapsamda değerlendirilir. Bu durumda işçi, işyerinden ayrılmasına rağmen kıdem tazminatı hakkını kaybetmez.

2. Maddi ve Manevi Tazminat Davası Açma Hakkı

Mobbing mağduru işçi, uğradığı zararların giderilmesi için işverene karşı dava açabilir.

• Manevi tazminat: Yaşanan psikolojik baskı nedeniyle duyulan acı, üzüntü ve stresin karşılığıdır.
• Maddi tazminat: İşçinin yaşadığı gelir kaybı, iş değiştirme nedeniyle uğradığı zarar veya tedavi masrafları için talep edilebilir.

3.İdari ve Cezai Sorumluluklar

İşveren, işçilerin psikolojik tacize maruz kalmaması için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen işveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve Borçlar Kanunu kapsamında sorumlu tutulabilir. Ayrıca hakaret veya tehdit gibi davranışlar Türk Ceza Kanunu açısından da suç oluşturabilir.

4.İşçinin Delil Toplama Yükümlülüğü

Mobbing çoğunlukla gizli ve sistematik yapıldığı için ispat süreci zordur. Bu nedenle işçinin hak arayışında en önemli nokta delil toplamaktır. Kullanılabilecek deliller şunlardır:

• E-posta ve yazışma kayıtları
• Tanık beyanları
• Mesaj içerikleri
• Ses/görüntü kayıtları (mevzuata uygun şekilde elde edilmişse)
• Psikolojik raporlar ve doktor kayıtları

Yargıtay Kararlarında Mobbing

Yargıtay, mobbing konusunda çok sayıda emsal karar vermiştir. Bunlardan bazıları:

• Yargıtay 22. Hukuk Dairesi, 2013/18607 E., 2014/915 K. sayılı kararında; işçinin sistematik biçimde dışlanmasının ve iş yükünün artırılmasının mobbing olduğunu kabul etmiş ve manevi tazminata hükmetmiştir.
• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi kararlarında, işçinin sürekli eleştirilmesi, görevlerinin azaltılması ve psikolojik baskı altında tutulmasının işçi açısından haklı fesih sebebi olduğu belirtilmiştir.

Bu kararlar, işçinin haklarını ararken başvurabileceği güçlü dayanaklardır.

Mobbing ile İş Yerinde Mücadele

Mobbing sadece mağdur işçiyi değil, işyerindeki tüm çalışanları ve işletmenin verimliliğini de olumsuz etkiler. Bu nedenle işverenler:

• İşyerinde açık ve şeffaf iletişimi teşvik etmeli,
• Çalışan şikayetlerini ciddiyetle ele almalı,
• Psikolojik tacizi önleyici eğitimler düzenlemeli,
• Etik kurallar ve disiplin yönetmelikleri ile süreci düzenlemelidir.

Çalışanlar açısından ise mobbing ile mücadelede en önemli husus, haklarını bilmek ve delil toplayarak harekete geçmektir.

Sonuç

Mobbing, modern iş hayatının en önemli sorunlarından biridir. İşçinin kişilik haklarını, psikolojik sağlığını ve çalışma motivasyonunu ciddi şekilde zedeler. Ancak Türk iş hukuku, işçiyi korumak için çeşitli mekanizmalar öngörmektedir.

 Eğer işyerinizde sistematik baskı ve yıldırma davranışlarına maruz kaldığınızı düşünüyorsanız, hukuki yollara başvurmaktan çekinmeyin. Haklarınızı öğrenmek ve süreci doğru yönetmek için bizimle iletişime geçebilirsiniz.