Yüksek Enflasyon ve Kararlar Işığında Munzam Zarar Kararı
Borçlar Kanunu'nun 122/1 maddesine göre, eğer alacaklının temerrüt faiziyle giderilemeyen bir zararı varsa ve borçlu da kusursuz olduğunu ispat edemezse, bu zarardan da sorumlu olur. Bu zarar, hukuken munzam zarar olarak tanımlanır.
Anayasa Mahkemesinin Kararı
Türkiye’de yıllardır aynı tablo: “Nasıl olsa dava uzun sürer, yasal faiz enflasyonun altında kalır. Bugün 100 bin ödeyeceğime, 4 yıl sonra 200 bin öderim.” AYM Genel Kurulu (E.2021/121, K.2025/72, 17.09.2025) bu anlayışa son verdi. Kararda:
• Munzam zararla ilgili etkili bir iç hukuk yolu bulunmadığı tespit edildi.
• Enflasyon-faiz dengesizliği nedeniyle davaların reddinin, borçluyu koruyup alacaklıyı mağdur ettiği vurgulandı.
• Bu durumun mülkiyet hakkını ve etkili başvuru hakkını ihlal ettiği belirtildi.
• TBMM’ye çağrı yapıldı: Munzam zarar yasal güvenceye bağlanmalı.
Bu kararla birlikte artık;
• İşçinin ücretini geciktirip enflasyondan kazanç sağlamaya çalışan,
• Borcunu sürüncemede bırakıp “faiz düşük, dava uzun” diye hesap yapan,
• Yargılamayı kötüye kullanan, hukukun koruması altında olmayacak.
Bu anlamda bakıldığında işbu karar sadece bir davayı değil; ekonomik yaşamda adalet dengesini ve iş dünyasında güveni doğrudan ilgilendiriyor. İşbu kararın olumlu sonuçları şu şekilde sıralanabilir
• Alacaklının korunması, sözleşmeye sadakat ilkesini güçlendirir.
• Enflasyonun gölgesinde borcunu erteleyerek avantaj sağlama dönemi biterse, ticari ilişkilerde güvenilirlik artar.
• Bu da hem yerli girişimciler hem de yabancı yatırımcılar için öngörülebilir bir hukuk düzeni demektir.
Sonuç olarak “enflasyon karşısında yetersiz kalan yasal faiz nedeniyle alacaklının uğradığı zararın karşılanamaması, mülkiyet hakkının ihlalidir”(AYM, E.2021/121, K.2025/72, 17.09.2025) şeklinde hüküm kurulmuştur.
Yargıtayın Kararı
Ayrıca yüksek enflasyonun etkisiyle, alacaklılar borçlarını zamanında tahsil edemediklerinde ekonomik olarak daha fazla zarara uğramaktadır. Bu nedenle, alacaklılar, borcun zamanında ödenmemesi sebebiyle uğradıkları ve temerrüt faizini aşan zararlarını borçludan talep edebilirler. Yargıtay 6. Hukuk Dairesi'nin 2024/3534 E., 2025/15 K. sayılı kararı da bu yönde önemli bir örnek teşkil etmektedir.
Yargıtay, uyuşmazlık konusu munzam zararın ispatı için somut veya soyut ispat yöntemlerinin kullanılabileceğini; herkesçe bilinen vakıalar bakımından soyut ispat yönteminin geçerli olacağını ve ülkenin içinde bulunduğu hiper enflasyon sürecinin bu kapsamda değerlendirilmesi gerektiğini belirtmiştir. Kararın gerekçesinde, bu tür durumlarda alacaklıya ağır bir ispat yükümlülüğü getirilmesinin mülkiyet hakkının ihlali niteliğinde olduğunu ifade eden Anayasa Mahkemesinin kararına atıfta bulunulmuştur.
Sonuç itibarıyla Yargıtay 6. Hukuk Dairesi, munzam zarar hesabında aşağıdaki kalemlerin dikkate alınması gerektiğine hükmetmiştir:
- TEFE-TÜFE oranları
- Vadeli mevduat faizleri
- Devlet tahvili faiz oranları
- Döviz kuru değişimleri
- Asgari ücret artışları
- Altın fiyatları
Karara göre, mahkemelerin bilirkişi incelemesi ile bu unsurları değerlendirerek alacaklının temerrüt faizini aşan bir zarara uğrayıp uğramadığını tespit etmesi gerekmektedir. Derece mahkemesinin davacının munzam zarar talebini reddeden kararı hakkında bozma kararı verilmiş ve herkesçe bilinen olgular söz konusu olduğunda, alacaklıdan katı ispat kurallarına tabi tutulmaksızın munzam zarar talebinde bulunabilmesinin gerektiği ifade edilmiştir.
Bu kararlar, adaletin ekonomik hayatta mağduriyetlerin önüne geçmek noktasında çok önemli bir dönüm noktasıdır.
EFRA Hukuk olarak, değişen ekonomik koşullar nedeniyle zarara uğrayan kişilerin mağduriyetini giderebilmesi için yanınızda oluğumuzu bildirmek isteriz.
Detaylı bilgi ve görüşleriniz için iletişime geçebilirsiniz.
EFRA Hukuk | Erzurum